E kar chakruok ne nitiere wach

Chakruok miwuoro.

Dwe ka dwe mar apar gi ariyo, wachako paro nyasi maduong’ mar higa. Krismas! Kuonde uso duto ipambo gi maridari kod techni ma ng’ang’ni (chak higni, nenore), iketo techni e aluora ute, kendo ibero yien. Kendo kata mana ndara mag boma rieny kod taya mopogore opogore.kendo makelo mor moloyo? Mich! wapenjore ka bende wabiro yudo, be nobed kaka wasegeno? Wabedo gi ilo mar tarik 25 mar dwe mar apar gi ariyo.

Chakruok miwuoro

Chutho, be kamano e kaka notimore higni 2000 mosekadho? Be jii ne rito gi ilo, be utegi nokete maridadi ka gigeno nyuol Yesu? Be ne ginyieo mich ni jowetegi ka gigeno nyuol Yesu? Kane onyuole, be ne oland e piny ngima ni jawar osebiro?

Ngang’ ok kamano

Kane onyuol Yesu Bethlehem miluongo ni dala Daudi (be iparo?) jii matim nono ema ne ong’eyo. Ne gin Maria, Min Yesu kod Josef mane osiepne. Jogo mane nigi kund dhok kuma Maria kod Josef odakie bende ne nyalo bedo ni ong’eyo ni nyakonoo nosenyuol. To kata kamano ne oonge duong’ moro kuomgi.

Kata kamano mor maduong’ ne nitiere e polo, wang’eyo, nikech Luka 2:8-14 nyiso ni oganda maduong’ mar malaika notuch ne jokuath moko e otieno mar nyuol Yesu. Ne ok gilando mana ni wuowi moro onyuol, to chutho ne gilando ni en e Mesia mane Jo-yahudi osebedo karito.

Kata kamano ne pod odong’ higni pradek mondo jii ochak fwenyo wachno.

Jomachuwo Ang’wen, Sigana Ang’wen

E higni maluwo thoo Yesu, chier kod dhii e polo, jii ang’wen ne Roho ochiko mondo ondiki kuom Yesu. Kitepe mokwongo ang’wen mag Muma Manyien iluongo gi nying jogo mane ondikogi. (chutho iluongo gi ni injili). Mathayo, Mariko, Luka kod Johana.

Ne ok giporo wach e kindgi, nyalore bende ni ne ok ging’eyo ni jowetegi ndiko kuom Yesu. Mathayo, Luka kod Johana nyalo bedo ni nosesomo ndiko mar Mariko, Jorieko nigi yie ni en ema ne okwongo ndiko. To kata kamano kipete ang’wen go nondiki yorgi.

Ka ng’ato nyiso sigana kaka notimore. Onyalo chiwo kaka oparo en owuon. To kwond madongoe moloyo nitiere. Kamae e kaka nobedo e kind Mathayo, Luka kod Johana. Moko nigi sigendni ma moko ongego, moko bende chiwo sigana mag kaka gik moko notimre e yoo mopogore.

Kuom ranyisi, Mathayo kod Luka kende ema ochiwo sigand nyuol Yesu. E pach Luka, ne en gima nigi nengo mondo jii ong’e ni Yesu nonyuol gi nyako masilili. Osiep Maria, ma en Josef, ne ok en wuon Yesu, Yesu ne en wuod Nyasaye (Luka 1:26-28).

Injili mar Mathayo chako gi anyuola Yesu. Be iparo kaka, e ndalo machon, Nyasaye nosesingore ne Ibrahim kowachone ni piny ngima noguedhi kokadho kuom ruoth ma nowuog kuom nyikwaye (Chakruok 12:3). Mathayo yango ni Yesu ne en Nyakwar Daudi sie. Me ne en Nyakwar Ibrahim. Yesu nochopo kor machon.

E sigand Mariko kod Johana, ok ne giwuoyo e wachno kane gindiko kuom Yesu. Ne giny’eyo ni jii nog’eyo jal ma giwuoyo kuome. E ndalone e piny ka, Yesu ne nigi huma maduong’. Omiyo Mariko kod Johana chako sigandgi kuom Yesu e kinde mane ochako tije e piny. Tiende ni, kane Yesu ja higni pradek.

Mesia mane ok ogen

Kane wapuonjore kuom jonabi mane okoro ni Israel biro podho e lwet Jo-asuria kod Babylon. Ne wapuonjore bende ni jonabi nogo ne koro ni ruoth, Mesia kendo Jawar ne dhii biro koa kuom od Daudi. Wechegi ne miyo Jo-Israel geno ni chieng’ moro Israel nobed piny marahuma kendo. Kendo ni ruoth maratego nedhiwouk e kindgi, ruodhni ne dhi loyo wasikgi kendo duoko duong mane Israel nigodo e wi piny ngima.

To kata kamano jo-hibrania ne ok som Ndiko DUTO, to kata kane gisomo ne ok giwinj tiende maber. Jonabi nochiwo yore ariyo mag ng’eyo Mesia mane Nyasaye biro oro, Ne odhi bedo Jaloch maduong’, gima ne Jo-yahudi okong’eyo ne en ni, ruodhni ne dhii wuok e dala matinie moloyo kendo ne ok odhii biro gi duong’ (par otieno moling’ mar Bethlehem). Ruoth manyienni nobed ruoth makadho e lit, chandruok kod rem e piny, kendo ne ok odhi bedo gi duong’ kod teko ma ruodhi mamoko bedogo.

Kaka oganda ma olo kendo onge geno, Jo-yahudi ne ok rit Mesia ma obolore kaka Yesu, to ne girito jal man gi duong’ moloye.

Emomiyo, kane Yesu obiro kendo odak e kindgi, ne ok gifwenyo ni en e Mesia.

Puonj mag Yesu.

Parie ni Yesu nodong’o e piny mane nitiere e bwo loch piny moro; e kindego, ne en loch Jo-Rumi, Yesu nodongo e kind joma nobolore; Jo-yahudi ne gin joma omako weche dini ahinya kendo joma ne odak machiegni kode ne gin jopur kata jo mak rech kata joma timo ohala (Joseph, chuor min gi, ne en fundi bao).

Nyalore ni nikech mano, Yesu ne puonjo weche chuny konyiso sigendni ma iluongo ni ngero, ma ne otudore gi kit dak mar jii mondo oganda owinj tiend puonjne.

• Japur mane komo kodhi e pap (Mathayo 13:2-23)
• Wuowi mane obalo gi wuon mare, to kata kamano noduogo kod lit kuom richone (Luka 15:11-32)
• Jakwath mane olalo achiel kuom rombe (Mathayo 18:10-14)

Jo Farisayo

E ndalo Yesu, Jodolo (Muma luongogi bende ni Jo-Farisai- tende ni “joma opogore”) netelone Jo-yahudi pilepile. Jodologi nowuok e dhoot achiel kuom dhoudi apar gi ariyo mag Israel.Kenhdo Nyasaye ema noyiero mondo gitim tich dolo. Jolawi (mane owuok e dhood lawi). Ne gikao tich dolo kaka margi kendo negirito Jo-hibrania mondo kik owit yoo, kaka ne gisetimo e ndalo mokadho. Ne en tijgi, ne gisomo kendo nyiso tiend Muma. (iparo kaka ne wawacho ni dwaro mar Nyasaye en ni jii duto mondo osom Muma?)

Yesu ne ok owuok e dhood Lawi, omiyo Yesu ne ok en jadolo.

Mondo ne ibed japounj dini, kata japounj mar adier mangi ng’eyo, ng’ato ne kadho e puonjruok Mang’eny e sikund jodolo.

Yesu ne oko odhi e skul mar jodolo, omiyo Jo-Farisai nokawe kaka ngat ma “okolony” mondo obed japuonj.

Omiyo, kuwok e chakruok mar tije, Yesu ne ok winjre gi jotend dini. Kata kamano, oganda maduong’ nechokore mar winjo puonj Yesu. E achiel kuom puonj maduong’ mar Yesu, Puonj e wi got (oyudore e Mathayo 5 kod Luka 6). Gik moko duto mane opuonjo ne dhii ataro kod gik mane Jo-Farisai dwaro ni jii oyie.

Moko kuom puonj mane Yesu dwaro ni jopuonjrene ong’e gin magi:

• Nyasaye ohero jii kendo odwaro mondo enbende jii ohere. Achiel kuom yore ma nyiso ni ihero Nyasaye ok en mana rito chik Musa, to bende rito chik mar Roho. Omiyo kopogore gi bedo joadiera, Yesu nonyiso jopuonjre ni obed jomang’uon, joma obolore kod jomakare.
• Yesu dwaro ni jopuonjrene ong’ere gi hera ma gin godo. Hera kuom Jowetegi ma oyie, hera kata bende kuom wasikgi. Nyasaye osesingore mar weyo ne joma oyie richogi bende odwaro ni wawe ni jowetewa richogi.

Gima duong’ie moloyo mane Yesu dwaro ni jopuonjrene ong’ee ne en ni, en Wuod Nyasaye. Kendo ni warruok kuom richo biro mana kokadho kuome. Achiel kuom wes man gi huma e Muma nyiso ni Nyasaye biro timo singruok manyien gi jokadhano. Johana 3:16.

Nikech Nyasaye nohero piny ahinya kama, omiyo nochiwo wuode ma miderma mondo ng’ama oyie kuome kik lal to oyud ngima mochuere.

Jo-Sadukai

Jo-Sadukai, joma ne ong’ere, kendo jomwandu, ne gin Jo-yahudi manodak e ndalo Yesu. Ne gidonjo e riwruok mar telo gi Jo-Rumi. Omiyo negiyudo teko moro e telo. Jo-Sadukai e kinde moko nechoko osuru kar Jo-Rumi, kendo e kinde mang’eny ne ok gin joadiera e osuru, ka gikwayo jo-yahudi wetegi osuru mokadho mondo gidong’ kod moko. Jo-Sadukai ne ikwano kaka andhoga gi Jo-yahudi mang’eny nikech riwruok mane gin godo gi Jo-Rumi ma ne okdwar.

Kinde mang’eny Jo-yahudi ne pang’o ng’anyo; ne gineno malit e bwo telo Jo-Rumi. Jo-Sadukai ne timo tich mar kelo kue e kind Jo-Rumi kod Jo-yahudi. Jo-Sadukai ne paro ni ka Jo-yahudi okochando Jo-Rumi to weche ne bedo mayot ni jii duto.

Chandruok mane ikelo gi Yesu.

Kaka ne waseneno achien, Yesu newuotho kuonde duto kopuonjo oganda maduong’ kuom wach maber kendo konyisogi hera Nyasaye. Jo-Farisai ne ok mor gi wachno, ne gidwaro mondo gin ema gibed ti teko mar telo e yore dini. Yesu nojiwo jii mondo opar matut kuom weche Roho moloyo kaka jotend dini ne jotimo kendo jii nohere nikech puonjno.

Jo-Sadukai ne ok omor kuom oganda maduong’ mane luoro Yesu, mokwongo, oganda maduong’ chiko ne ok yot, Ka Yesu de odwaro mondo oganda no okonye ng’anyo to de gitimo nang’o?

Jo-Sadukai nong’eyo ni oganda maduong’ mar Jo-yahudi pod ne ok nyal hewo jolweny mag Jo-Rumi. Kane Jo-Rumi dwaro tieko ng’anyo mar Jo-yahudi. Chutho ne ginyalo negogi giduto (kendo higni 35 bang’ thoo Yesu kamano e kaka negitimo). Loch margi ne onge teko e mbele Jo-Rumi. Omiyo Jo-Sadukai ne ok dwar wito teko nikech ng’anyo mar Jo-yahudi kokadho kuom jomatelo ni jii kaka Yesu!

Kata kamano, gima Yesu notimo mane ikwano ni rachiee moloyo ne en nyiso jii ni en wuod Nyasaye. Yesu noyangonegi ni en e Mesia mane giserito kuom kinde malach. Kuom Jo-Farisai, ma ne en kuero (richo maduong’ie moloyo). E bwo chike Jo-yahudi richoni ne oromo gi thoo. Jo-Farisai gi Jo-Sadukai ne ok winjre bende ne ok giti kanyakla, to I kindeno ni giyudo jasigu moriwogi.

Yesu ne ikwano kaka jasik Jo-Farisai (nikech nomiyo jii bedo gi kiawa gi puonjgi) kendo kuom Jo-Sadukai (nikech nochalo ng’at ma kedo gi lochgi)

Jesus was perceived as a threat both to the Pharisees (because He was causing people to doubt their authority) and to the Sadducees (because He might be a threat to their power).

The Pharisees and the Sadducees were not normally friendly or cooperative with each other, but now they had a common enemy: Jesus.

Otieno moro achiel, kane Yesu lemo, Juda Iskariot, achiel kuom osiepe Yesu machiegni (jopuonjre apar gi ariyo), notelo ni oganda mar Jo-Farisai kod Jo-Sadukai koterogi kuma Yesu ne jalemoe. Puoth Gethsemane. Yesu ne ok otamore ni ok make, kata obedo ni nong’eyo ni onge gima rach mane osetimo.

Joma nondhogo Yesu notere ir Kaiafas, Jadolo maduong’ mar hekalu, mondo odhii oteme kuno ling’ ling’. Nonyis Kaiafas ni Yesu nosetimo richo ma kwero nikech nowacho ni en e Mesia.

Kata obedo ni joneno ma miriambo nosenyis mondo ochiew neon ma “miriambo” kuom Yesu. Kaiafas nong’ado bura ni wach Yesu nogo noromo tero Yesu e thoo.

Jo-Rumi ne ok nyal ng’ado buche madongo kapok oyienigi gi gavana mar Jo-Rumi. Pontius pilato. Jodolo nokelo Yesu ir Pilato kendo negihulo Yesu ka giwacho ni otemo loko loch. Ka owacho ni en e Mesia, mano ne chal gi wacho ni en ruoth Jo-yahudi. E bwo chike Jo-Rumi, onge ng’at mane oyiene luongore ni ruoth mak mana Kaiasar.

Pilato nong’eyo ni Yesu ne ok wach ni en ruoth adier nikech ne ok otemo resore owoun kane okele e nyime. To kata kamano Jodolo mag Jo-yahudi nechuno ni mondo oneg Yesu. Kata kane Pilato omiyo gi thuolo mondo giyier ka Barabas mane omak nikech noneko, koso Yesu ema mondo ogony’. To oganda ne ogoyo koko ni mondo oneg Yesu (Mariko 15:6-13).

Yesu otho kendo Ochier.

Guro ng’ato e msalaba ne en achiel kuom kum madong’ o mag Jo-Rumi. Ne en wichkuot maduong’ ka ng’ato othoo e yorno. Kata obedo ni Yesu inyiso e pichni matinde ni noruako lau, chutho, ne olonye duk. Ne en wichkuot maduong’ nikech ne en thoo mane oket mana ni jojonjre marichoe moloyo.

Bang otieno mane ogoye Yesu, mokwongo gi Jo-yahudi mane odonjone kod jolweny Jo-Rumi, nochun Yesu mondo oting’ msalape nyaka kama ne idhii gure. Ne oonge teko nikech nogoye kendo ne ok onyal ting’o msalaba nikech pek, omiyo nochun misumba moro mondo oting’ msalabano.

Kane gichopo kar gure, jolweny Jo-Rumi noguro lwet Yesu e msalaba. Bang’e ne gigoyo ombulu mondo gipog lepe.

Kata obedo ni ne kao ndalo mogwaro mag rem e msalaba eka mondo ng’ato otho, Yesu nosechuero remo mange’ny kendo ne en gi hinyruok madongo mane omiyo othoo piyo. Nothoo e odiochieng’ mane ogure.

Kata obedo ni osiepe Yesu mang’eny noringe kane omake e got Gethsemane, ne nitiere ng’at ma iluongo ni Josef ja arimathayo, ma nochoko chir mi odhii ir Pilato mondo okwa ringre Yesu mondo odhi oike e yoo makare.

Nobawo ringre Yesu kod law kendo nokete e liel mane osekuny e kor kidi maduong’. Eka nodhiro kidi maduong’ mi odino godo dhoo liel.

Yesu nosetemo nyiso jopuonjrene nyading’eny ni nyaka otho kaka misango mogik ni rihco mag dhano, kata kamano ne ok ging’eyo tiend gima nonyisogi. Ne giparoni ka Yesu en wuod Nyasaye, kendo ka ne en Mesia to ok nonyal thoo.

Ndalo adek bang’ thoo Yesu, mine moko mane osiepe Yesu nodhi e liel. Ne en kit Jo-Yahudi wiro dend joma othoo gi modhi mang’ueng’ar. E kinde mane gidhii, ne giparo giwegi kaka gidhii golo kidi mane oseket mondo oum liel.

Kane gichopo, negihum nono kane giyudo ka kidi oseng’iel oko kendo liel ni nono.

Malaika, maneobedo kama ringer Yesu ne oketie nowachonegi niya, “kik uluor, Yesu osechier kendo owuok e kind joma otho, mana kaka nosewacho!” malaika nochiko mon-go mondo odog ir osiepe Yesu kendo onyisgi wach maberno ni Yesu osechier kuom joma otho (Mariko 16:6-7).

Kaka Johibrania timo nyasi mar Pasaka kaka rapar mar resruokgi kigologi e piny Misri. Jokristo bendo timo nyasi mar Easter Sunday kaka gima duong’ mane otimore. Yesu nosechier koa kuom joma otho. Koloyo teko mar tho kuom joka dhano kendo kochiwo ng’uono mar richo chutho.

Kaka kit dhano, osiepe Yesu ne ok oyie kane onyisgi ni Yesu onge e liel.

Kata kamanano, Yesu ne otuch ni jopuonjre apar gi achiel mane odong’ nyadimang’eny bang’ chier mare. Ne okao kinde mang’eny koleronegi kaka nochopo weche jonabi omiyo wengegi noyepo ni adier ma ne otemo puonjogi ka pok ne ogure. (Luka 24:27).

Yesu odhii e polo

Yesu nodhii nyime gi tuch ni jopunjre kuom kinde mar ndalo prang’uen bang’ chier mare. Odiochieng’ moro kane gichiemo, nonyisogi ni kik giwuog Jerusalem nyaka giyud mich mar Roho Maler ma ne osesing’negi. (Johana 14:16).

E kinde mane Yesu otuch negi mogik, jopunjre nopenje ka koro odhi duoko duong’ Israel kaka ne en chon, to Yesu nodwokogi ni Nyasaye Wuoro kende ema nigi dwoko mar penjo machal kamano. (Tich joote 1:7)

Kendo e kinde mane gichung’ kode kanyo, Yesu nochako dum malo kendo nolal mana e wang’gi. Jopunjre nong’iyo nyaka sama ne ok ginyal nene kendo. Yesu nosedum kadhii e polo ir Wuoro. Kata kamano, sigana ne ok orumo gi kanyo.